Shkruan: Besnik Vasolli, Drejtor Ekzekutiv i Odës Ekonomike Kosovaro Gjermane
Liberalizimi i tregut të energjisë për bizneset, që në teori duhej të sillte konkurrencë dhe përfitime afatgjata, po vjen me një faturë të rëndë dhe jo të papritur. Tri ditë para hyrjes në fuqi të këtij sistemi, bizneset gjenden të pambrojtura përballë çmimeve që pritet të dyfishohen, e në disa raste edhe më shumë. Nga rreth 70 euro për megavat që paguajnë sot bizneset, e që nuk është çmim real por në masë të madhe është subvencionuar nga shteti ndër vite, çmimi mund të shkojë në mbi 150 euro ose edhe me shumë.
Por kjo nuk është një krizë e rastësishme. Është rezultat i një zinxhiri të gjatë keqvendimesh dhe neglizhencash dhe rezultat i vizionit afatgjatë qe ka munguar tash e 20 vite rresht. Për më shumë se dy dekada, nuk është ndërtuar asnjë strategji e qëndrueshme për zhvillimin e sektorit të energjisë. S’janë ndërtuar kapacitete të reja prodhuese, nuk është bërë një miks energjetik që do të siguronte pavarësinë tonë duke shfrytëzuar burimet që i kemi me bollëk: thëngjillin, erën, diellin, ujin. Në vend të kësaj, kemi parë vendime të gabuara për privatizim, mungesë vizioni dhe një qasje të paqartë karshi së ardhmes energjetike.
Gabimi tjetër është se nuk kemi kaluar në tregun e lirë në kohën kur çmimet ishin më të ulëta. Kishim mundësinë të përgatitemi, të informonim bizneset, të ndërtonim një treg të sigurt dhe me konkurrencë reale, nuk e bëmë, asgjë nga kjo nuk ka ndodhur mjaftueshëm. Sot, në rastin më të mirë kemi vetëm një kompani që ofron me çmime të larta dhe disa të tjera që përpilojnë oferta “me gjysmë zemre” rrinë duarkryq dhe kalkulojnë fitimin e mundur nga kjo gjendje.
Ndërkohë, bizneset, të cilat modelin e tyre të kostimit dhe të çmimeve e kanë ndërtuar mbi koston e rrymës së subvencionuar, tash po përballen me një realitet të ri, brutal, qe rrezikon t’i zhvendos nga harta e bizneseve. E paratë që deri tash, prej 2017, e kanë subvencionuar këtë çmim te energjisë i kanë nda Qeveritë një nga një, ato mjete nuk janë abstrakte, janë para publike, që përndryshe do të mund të ishin përdorur për investime, për zhvillim, për mbrojtje, siguri e për mirëqenie.
Sidoqoftë, pasojat mund të jenë të rënda: produktet tona do të humbin konkurrencën si në tregun e brendshëm ashtu edhe në të jashtëm, shumë biznese do të detyrohen të shkurtojnë staf, të tjerat mund të mbyllen fare. Kjo krizë mund të prekë çdo aspekt të jetës, nga siguria sociale te ajo ekonomike dhe njerëzore. Nuk kemi luksin të heshtim, kjo nuk është një fatkeqësi natyrore është “man made”, e zier qe më së paku dy dekada, pra është një dështim i thellë shoqëror, institucional dhe politik. Dhe është momenti të kërkojmë me zë të lartë që ndryshimi të fillojë tani, te gjindet rrugë per te siguru konkurueshmëri të ndershme, duke mbrojtë biznesin, punëtorin e mbi të gjitha dhe qytetarin.
Është koha të reflektojmë dhe të veprojmë me guxim, jo vetëm në menaxhimin emergjent të krizës aktuale, por në ndërtimin e një vizioni të qartë dhe të qëndrueshëm për të ardhmen energjetike të vendit. Për këtë qëllim, kemi propozuar dhe propozojmë krijimin e një Task Force ndërinstitucionale për energjinë, të udhëhequr nga ZRRE, ku pjesëmarrës aktivë do të ishin edhe ministritë relevante, operatorët e tregut të energjisë, Odat Ekonomike si dhe ekspertë të pavarur të energjisë dhe të drejtës konkurruese. Kjo Task Forcë duhet të ketë mandat të qartë, me afate të shkurtra dhe objektiva të matshme e bazuar ne transparence dhe profesionalizëm Kjo iniciativë nuk synon të zëvendësojë asnjë institucion ekzistues, por të mundësojë bashkërendim efektiv institucional në një periudhë vendimtare për ekonominë e vendit.
Themelimi i TFNIE do të kontribuojë në ruajtjen e stabilitetit ekonomik, fuqizimin e besimit të bizneseve dhe mbështetjen e një kalimi të qëndrueshëm në tregun e lirë. Përndryshe asnjë dispozitë ligjore nuk ndalon krijimin e mekanizmave këshillëdhënës ndërinstitucionalë; përkundrazi, parimet e qeverisjes dhe administratës shtetërore inkurajojnë bashkëpunimin ndërmjet institucioneve për realizimin e funksioneve publike.
Opinioni përmban pikëpamjet e autorit dhe nuk prezanton qëndrimet editoriale të teve1.info
