Vetëm brenda një jave, Serbia mori dy lajme që ngritën pyetje për sigurinë e saj energjetike: ndërsa Shtetet e Bashkuara filluan të zbatojnë sanksione ndaj Industrisë Serbe të Naftës (NIS) për shkak të pronësisë së saj ruse, Moska vendosi që marrëveshja e gazit me Beogradin të zgjatet vetëm deri në fund të vitit.
Kjo shkaktoi shqetësim – pavarësisht garancive nga autoritetet – nëse do të ketë sasi të mjaftueshme të energjisë për ngrohje.
E vetmja kompani në Serbi që merret me hulumtimin, prodhimin dhe përpunimin e naftës, NIS, u vendos nën sanksionet e Shteteve të Bashkuara që nga 9 tetori, për shkak të pronësisë së saj kryesisht ruse.
Në anën tjetër, presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, foli edhe për një “lajm shumë zhgënjyes” që i mbërriti këtij vendi dy ditë më vonë: Rusia zgjati marrëveshjen e gazit me Serbinë deri në fund të vitit, dhe jo për tre vjet, siç prisnin autoritetet serbe.
Serbia varet nga gazi rus, dhe shumica e familjeve që përdorin ngrohjen qendrore në Serbi, e sigurojnë me gaz.
Ekonomisti Lubodrag Saviq thotë se nuk pritet ndalim i furnizimit me gaz për Serbinë, e as rritje e çmimit të tij.
“Kjo është një lëvizje taktike e Rusisë, një lloj presioni ndaj Serbisë me një mesazh të qartë: Ne jemi të hapur për bisedime, por nuk do të ketë nacionalizim të NIS-it”, shpjegon ai për Radion Evropa e Lirë.
Vuçiq tha më 11 tetor se zyrtarët amerikanë i kanë sugjeruar që Serbia ta nacionalizojë NIS-in për të shmangur sanksionet, por ai tha se e ka refuzuar këtë.
Pas një takimi me një delegacion rus lidhur me NIS-in, më 13 tetor, Vuçiq njoftoi në rrjetin social Instagram se nuk do të ketë asnjë mungesë të naftës apo produkteve të saj dhe asnjë krizë energjetike.
Cilat janë reagimet e zyrtarëve në Serbi?
Vuçiq tha se është “i kënaqur me konstruktivitetin dhe sinqeritetin” pas takimit që zhvilloi me kryetarin e Bordit të Drejtorëve të Gazpromneftit, Alexander Dyukov, dhe zëvendësministrin rus të Energjisë, Pavel Sorokin.
Kompania ruse Gazpromneft – degë e Gazpromit – ka aksionet më të mëdha në NIS: 44.9 për qind.
Pronare tjetër e rëndësishme është një kompani tjetër e menaxhuar nga Gazpromi: Intelligence nga Shën Petersburgu, me 11.3 për qind të aksioneve.
Vuçiq tha se shteti “do të marrë masa” për shkak të sanksioneve ndaj NIS-it dhe se ai do t’i paraqesë palës ruse “ide të reja” në lidhje me kompaninë e sanksionuar.
NIS u vendos në listën e sanksioneve të Shteteve të Bashkuara me qëllim parandalimin e financimit të luftës së Rusisë në Ukrainë përmes parave që gjenerojnë kompanitë ruse të energjisë.
Deklaratat e ministres serbe të Energjisë, Dubravka Gjedoviq Handanoviq, në lidhje me sanksionet kundër NIS-it ishin më të ashpra.
Më 11 tetor, ajo njoftoi për mbajtjen e një mbledhjeje të jashtëzakonshme të Bordit të Drejtorëve të NIS-it, por tha se plani i menaxhimit për operacionet e kompanisë nuk është prezantuar.
“Ne prisnim të dëgjonim se cili është plani i menaxhmentit dhe i kompanisë për operacionet për tre, katër, pesë ose gjashtë muajt e ardhshëm. Fatkeqësisht, nuk kemi dëgjuar për këtë plan. Nuk e kemi dëgjuar as planin dhe as programin. Dhe kjo është shqetësuese”, tha Gjedoviq Handanoviq për Radio Televizionin e Serbisë.
Ajo shtoi se plan i partnerëve rusë ishte të prisnin që lufta në Ukrainë të mbaronte dhe të arrihej një marrëveshje midis Rusisë dhe SHBA-së, që do të ndikonte edhe në sanksione.
Ministria e Energjisë e Serbisë nuk iu përgjigj pyetjeve të Radios Evropa e Lirë se si mungesa e një kontrate afatgjate të gazit dhe sanksionet kundër NIS-it do të ndikojnë ngrohjen në Serbi.
Ngjashëm, as Srbijagas – kompania për transportin, ruajtjen, shpërndarjen dhe tregtimin e gazit natyror – nuk iu përgjigj pyetjeve në lidhje me marrëveshjet e gazit.
