Sipas të dhënave të Entit Shtetëror të Statistikës më 30 mars, numri i përgjithshëm i popullsisë rezidente dhe jorezidente në Maqedoninë e Veriut është 2.097,319, prej tyre 54.21 për qind janë deklaruar maqedonas, 29.52 për qind shqiptarë, 3.98 për qind turq, 2.34 për qind nga komuniteti rom, 1.18 për qind serbë, 0.98 boshnjakë dhe 0.44 vllahë.
Ndërkohë, si popullsi rezidente pa përfshirë këtu qytetarët me shtetësi maqedonase që jetojnë në diasporë, Maqedonia e Veriut ka vetëm 1.836,713 banorë, prej tyre 58.44 për qind maqedonas dhe 24.3 për qind shqiptarë.
Drejtori i Entit Shtetëror të Statistikave, Apostoll Simonovski, tha se tashmë e ka informuar Ministrinë për Shoqëri Informative dhe Administratë, se si kategori relevante për përfaqësimin e bashkësive etnike në institucionet e shtetit mbetet vetëm ajo pjesë e popullsisë që është e regjistruar si rezidente në Maqedoninë e Veriut.
Ministri i Shoqërisë Informative, Admirim Aliti, thotë për Radion Evropa e Lirë se Ligji për të punësuarit në sektorin publik ku është e inkorporuar dhe çështja e përfaqësimit të etniteteve të ndryshme në institucionet e shtetit, qartë përcakton se për bazë merret numri i përgjithshëm i qytetarëve të regjistruar, pa bërë ndarjen mes asaj rezidente dhe jorezidente.
“Ajo që ne e kemi për detyrë, si Ministri, është të respektojmë ligjin. Në ligj theksohet ‘qytetarët’ askund nuk bëhet dallimi rezident ose jorezident. Edhe në data-bazën paraprake në bazë të të dhënave të regjistrimit të popullsisë në vitin 2002 është përfshirë edhe qytetarët rezident dhe ata jorezident. Të njëjtën gjë e bëmë edhe tani. Por, qarqe të ndryshme maqedonase dëshirojnë të nxjerrin probleme nga kjo. Drejtori i Entit të Statistikave thirret në disa standarde të OKB-së ku i jepet prioritet popullatës rezidente, por nuk thirret në Kushtetutë. E, ne gjithsesi primare kemi respektimin e Kushtetutës së vendit para respektimit të standardeve të organizatave ndërkombëtare”, thotë Aliti.
Çka thotë ligji?
Ligji për të punësuarit në sektorin publik, i cili filloi të zbatohet në vitin 2015, parashikon një mekanizëm për shpërndarjen e punësimeve të reja me përfaqësim adekuat dhe të drejtë të përfaqësuesve të bashkësive të ndryshme etnike që jetojnë në Maqedoninë e Veriut.
Me përditësimin e fundit të të dhënave nga dikasteri i Shoqërisë Informative, shpërndarja e punësimeve të reja bëhet në mënyrë elektronike përmes mekanizmit të quajtur ‘balancues’.
Balancuesi si mekanizëm ka filluar të zbatohet në vitin 2016, metodologji kjo për planifikimin e punësimeve në sektorin publik. Në bazë të kësaj metodologjie, çdo institucion obligohet të hartojë planin vjetor të punësimit dhe të zbatojë procedurat e punësimit në përputhje me planin vjetor duke respektuar përfaqësimin e drejtë e adekuat të të gjitha bashkësive etnike që jetojnë në Maqedoninë e Veriut.
Versioni i fundit i balancuesit me përditësimin e të dhënave nga regjistrimi i fundit i popullsisë që u realizua në tetor të vitit të kaluar ka filluar të zbatohet nga gushti këtij viti.
Ndërkohë që ekspertët janë të ndarë nëse duhet të jetë përkatësia etnike apo përgatitja e tyre profesionale ajo që hap dyert për punëtorët e rinj të administratës.
Dragan Gocevski, ligjërues i së Drejtës Administrative në Universitetin “Shën Kirili dhe Metodi” në Shkup, thotë për Radion Evropa e Lirë se përfshirja e shqiptarëve në institucione në përputhje me rezultatet e regjistrimit, u tregua e pasuksesshme, për sa i përket funksionimit të administratës.
Gocevski konsideron se nëse duhet respektuar balancuesi, atëherë duhet të merret si bazë vetëm përqindja e popullsisë rezidente.
“Do të duhet të shfrytëzohen të dhënat nga regjistrimi i fundit dhe më e rëndësishmja të merret parasysh qëndrimi organeve përkatëse, në këtë rast Entit Shtetëror të Statistikave, institucion ky i cili ka bërë të ditur se duhet të merren parasysh vetëm të dhënat e popullsisë rezidente”, thotë Gocevski.
Me këtë qëndrim nuk pajtohet Isak Sherifi, profesor në Universitetin e Tetovës, ish i burgosur politik.
“Përderisa diaspora shqiptare është e pranishme në vendlindje përmes remitancave, dhe investimeve, në vendlindje duhet të shërbehet nga një administratë e cila është në përputhje me përqindjen e popullsisë së përgjithshme, përfshirë këtu dhe personat që jetojnë në diasporë” vlerëson Sherifi.
Në anën tjetër, Gocevski shton se balansuesi ka arritur që vetëm pjesërisht të prodhojë efektet e pritura, përkatësisht t’u hapë dyert bashkësive të ndryshme etnike në formë të barbartë në përputhje me të dhënat e regjistrimit të popullsisë.
“Balancuesi si mekanizëm u tregua i pasuksesshëm, pasi efektet e dëshiruara arritën të realizohen pjesërisht. Pse e them këtë? Gjatë punësimit askujt nuk mund t’i tregohet se si ndihet, cilës bashkësi etnike i takon. Përkatësisht, abuzohet me vendet e garantuara për bashkësitë e caktuara etnike, pasi gjithsesi thotë se ndihet se i përket përkatësisë së caktuar etnike në varësi se për kë është i garantuar ai vend pune”, thotë Gocevski.
Por, Sherifi vlerëson se shumë institucione edhe pas dy dekadave nga nënshkrimi i Marrëveshjes së Ohrit e shmangin përfaqësimin e shqiptarëve në përputhje me përbërjen e përgjithshme të popullsisë.
“Pa mekanizmat që prodhoi Marrëveshja e Ohrit për përfaqësimin e drejtë dhe adekuat të të gjitha etniteteve në Maqedoninë e Veriut, shqiptarët në administratën e shtetit do të mbeteshin të përfaqësuar në mënyrë provizore”, thekson Sherifi.
Nga ana tjetër, Neda Malevska nga Qendra për Menaxhim me Ndryshime, thotë për Radion Evropa e Lirë se duhet të hiqet plotësisht mekanizmi i përfaqësimit të drejtë dhe adekuat në bazë të përkatësisë etnike në institucionet e shtetit, dhe në vend të kësaj të vendoset matës për efikasitetin e kryerjes së detyrave nga administratorët.
“Vlerësoj se qasja e ministrit Admirim Aliti, i cili në përditësimin e të dhënave ka përfshirë dhe popullsinë jorezidente, është joadekuate sepse ajo përqindje nuk jeton këtu dhe si e tillë nuk duhet të përfshihet si përqindje që duhet të jetë e përfaqësuar në institucione”, thotë Maleska.
Partia maqedonase në opozitë, VMRO DPMNE, vlerëson se duhet të hiqet mekanizmi i balancuesit pasi ka ndikim negativ për sa i përket kualitetit dhe profesionalizmit të punonjësve në administratë.
Sipas të dhënave nga regjistri i të punësuarve në sektorin publik deri në dhjetor të vitit 2021, në gjithsej 1 mijë e 346 institucione të pushtetit qendror dhe atij lokal, ka të punësuar 132 mijë e 88 administratorë. Nga ky numër 82 mijë e 975 janë maqedonas, 22 mijë e 954 shqiptarë, 2 mijë e 203 turq, 1 mijë e 34 romë etj, që në esencë shqiptarët në institucionet e shtetit janë të përfaqësuar me rreth 20 për qind./rel
