Banka Qendrore e Malit të Zi ka konfirmuar se ka interesim për blerjen e disa aksioneve – deri në 50 për qind – të “Prva Bankës”, pronar i së cilës është biznesmeni Aco Gjukanoviq, vëllai i ish-kryeministrit dhe ish-presidentit malazez, Millo Gjukanoviq.
Në njoftim thuhet vetëm se kompania e interesuar nga Serbia, e ka dorëzuar kërkesën më 27 tetor.
“Afati për marrjen e vendimit është 60 ditë pune nga dita kur është konstatuar se kërkesa është në rregull, gjegjësisht kur është vlerësuar se është dorëzuar dokumentacioni i paraparë – relevant për zbatimin e procesit të vendimmarrjes”, tha Banka Qendrore e Malit të Zi (CBCG) për Radion Evropa e Lirë.
Ky institucion është gjithashtu i autorizuar për të kontrolluar besueshmërinë e palës së interesuar për blerjen e aksioneve të “Prva bankës”.
Radio Evropa e Lirë pyeti “Prva bankën” se kush është blerësi potencial i aksioneve dhe cilët aksionarë aktualë të “Prva bankës” janë të interesuar për shitjen e tyre, por nuk mori përgjigje.
Struktura e pronësisë
Aco Gjukanoviq zotëron rreth 41 për qind të aksioneve, ndërsa kompania shtetërore “Elektroprivreda” pak më pak se 20 për qind.
Të tjerët janë pronarë që zotërojnë nga një deri në katër për qind të aksioneve.
Millo Gjukanoviq kishte rreth shtatë për qind të aksioneve, por hoqi dorë nga pronësia në vitin 2013. Ndërsa, motra e tyre, Ana Gjukanoviq, kishte pak më shumë se një për qind.
Drejtoresha ekzekutive e organizatës joqeveritare MANS, e cila prej vitesh merret me luftën kundër korrupsionit, Vanja Qalloviq Markoviq, thotë për Radion Evropa e Lirë se struktura e pronësisë ka qenë një konflikt i dukshëm interesi.
“Një nga aksionarët ishte ish-kryeministri dhe ish-presidenti i shtetit, Millo Gjukanoviq, pastaj vëllai i tij me më shumë aksione dhe motra e tyre, Ana, ashtu si edhe rrethi më i ngushtë i tyre. Është gjithashtu e rëndësishme të kujtohet se fondet që kanë ardhur nga investitorët e huaj, janë drejtuar kryesisht përmes kësaj banke”, thotë Qalloviq Markoviq.
Zyra e Ana Gjukanoviqit përfaqësoi investitorët më të mëdhenj të huaj gjatë privatizimeve në Mal të Zi.
MANS ngriti disa kallëzime penale kundër “Prva bankës”.
“Ne ende presim qëndrimin e Prokurorit të ri Special për serinë e kallëzimeve penale që kemi ngritur, sidomos kur bëhet fjalë për paratë nga strukturat e krimit të organizuar, që dyshojmë se janë pastruar përmes ‘Prva bankës’”, thotë Qalloviq Markoviq.
Çka dihet për “Prva bankën” e Aco Gjukanoviqit?
Historia e “Prva bankës” është përshkuar me polemika. Puna i ka nisur me rritje të shpejtë dhe – ndonëse private – ka marrë edhe ndihma shtetërore, rikthimi i të cilave është karakterizuar me parregullsi të dyshuara.
Në fund të vitit 2006, Aco Gjukanoviq i bleu aksionet e “Nikshiqka bankës”, së cilës një vit më vonë ia ndryshoi emrin në “Prva banka” e Malit të Zi.
Që nga fillimi i punës e deri në rënien e partisë së Millo Gjukanoviqit nga pushteti në gusht të vitit 2020, depozita në bankë kishin kompani shtetërore, ministri të shumta dhe institucione të tjera shtetërore, si dhe biznesmenë të afërt me partinë e Gjukanoviqit, DPS.
“Ajo bankë është përdorur kryesisht nga shteti për pothuajse të gjitha punët. Ne e dimë se shumë organe dhe kompani shtetërore, sidomos ‘Elektroprivreda’, kanë pasur një lloj detyrimi për t’i mbajtur fondet e tyre në ‘Prva bankë’, pa marrë parasysh se bankat e tjera mund t’iu kenë ofruar kushte më të favorshme”, thotë Qalloviq Markoviq.
Shariq, klient i “Prva bankës”?
Një nga kallëzimet penale, të ngritura nga MANS-i, ka kërkuar nga Prokuroria Speciale që të kontrollojë funksionimin e “Prva bankës” kur bëhet fjalë për dhënien e kredive jashtëzakonisht të favorshme, përfshirë këtu edhe një kredi shumëmilionëshe për Darko Shariqin, i dënuar në Serbi për kontrabandë droge.
“Shpresojmë që edhe ai rast të procedohet dhe të përcaktohet se çfarë ka ndodhur realisht, sepse të dhëna të shumta për punën e asaj banke mbeten të fshehura”, thotë Qalloviq Markoviq.
Rrjeti i Kërkimit për Krim të Organizuar dhe Korrupsion (OCCRP) ka gjetur se për “Prva bankën”, Shariq ka qenë “një klient i besueshëm, i cili i ka dalë në ndihmë në kohë krize”. Sipas OCCRP-së, ai “ka bërë një depozitë me afat prej miliona eurosh, në kohën kur banka mezi i ka përmbushur urdhrat e depozituesve”.
Me trajtimin e Shariqit dhe kriminelëve të tjerë, “banka ka shkelur ligjin dhe rregulloret e saj të brendshme”, thuhet në raportet e Bankës Qendrore të Malit të Zi, në të cilat OCCRP-ja ka thënë se ka pasur qasje.
Patundshmëria e “Prva bankës”
Në kulmin e krizës së likuiditetit në vitin 2009, “Prva banka” ka dalë shpesh me njoftime se shet asetet e debitorëve, që nuk kanë arritur t’i shlyejnë kreditë e tyre.
Atë vit është publikuar shpallja për shitjen e një pjese të ishullit Sveti Nikolla në Budvë, të cilën e kishte lënë peng biznesmeni Stanko Cane Subotiq për një kredi prej 20 milionë eurosh.
Pjesa e ishullit ka mbetur e hipotekuar nga banka deri në vitin 2017, kur është blerë nga ish-kryeministri i Tajlandës në mërgim, Thaksin Shinawatra, i cili gjithashtu ka marrë nënshtetësinë malazeze./REL