Një ekip ndërkombëtar studiuesish mund të ketë zbuluar më në fund çfarë e bën dikë “cool”.
Dhe pavarësisht se ku jeton, tiparet e personalitetit që e bëjnë dikë të duket “cool” duken se janë të njëjta në mbarë botën, sipas studimit të botuar këtë javë në Journal of Experimental Psychology, shkruan CNN.
Studiuesit zbuluan se krahasuar me njerëzit që perceptohen si “të mirë” ose “të pëlqyeshëm”, ata që perceptohen si “cool” shihen si më ekstrovertë, hedonistë, të fuqishëm, aventurierë, të hapur dhe autonomë.
“Gjëja më befasuese ishte të shihnim se të njëjtat cilësi shfaqeshin në çdo vend”, tha Todd Pezzuti, profesor i asociuar i marketingut në Universidad Adolfo Ibáñez në Kili dhe bashkë-udhëheqës i studimit.
“Pavarësisht nëse është Kina, Koreja, Kili apo SHBA, njerëzit i pëlqejnë ata që i sfidojnë kufijtë dhe e nxisin ndryshimin”, tha ai. “Prandaj do të thosha se ‘cool’-i përfaqëson diçka më themelore sesa vetë etiketa ‘cool’”.
“Cool” nuk është njëjtë me “i mirë”
Studiuesit – nga Universidad Adolfo Ibáñez, University of Arizona dhe University of Georgia – realizuan eksperimente nga viti 2018 deri në 2022 me pothuajse 6,000 njerëz në një duzinë vendesh: Australi, Kili, Kinë, Gjermani, Indi, Meksikë, Nigeri, Spanjë, Afrikë e Jugut, Kore e Jugut, Turqi dhe Shtetet e Bashkuara.
Pjesëmarrësit u kërkua të mendonin për një person në jetën e tyre që e perceptonin si “cool”, “jo cool”, “të mirë” apo “jo të mirë”. Pastaj u kërkua ta vlerësonin personalitetin e atij personi duke përdorur dy shkallë: shkallën e “Pesë Tipareve të Mëdha të Personalitetit” – një model shkencor i përdorur gjerësisht për të përshkruar tiparet e personalitetit – dhe “Pyetësorin e Vlerave Portret” që mat vlerat themelore të individit.
Pjesëmarrësit në mënyrë të qëndrueshme e lidhnin të qenit i qetë, i ndërgjegjshëm, universalist, i sjellshëm, i ngrohtë, i sigurt, tradicional dhe konformist me të qenit person të mirë, më shumë sesa me të qenit një person “cool”. Të qenit i aftë u konsiderua si cilësi si për “cool” ashtu edhe për “të mirë”, por jo karakteristikë dalluese për njërin apo tjetrin.
Por formula për të qenë “cool” përfshinte gjashtë tiparet: më ekstrovert, hedonist, i fuqishëm, aventurier, i hapur dhe autonom – pavarësisht nga mosha, gjinia apo niveli arsimor i personit.
Pezzuti nuk mendon se këto cilësi “cool” mund të mësohen.
“Ne lindim me ato cilësi”, tha ai. “Pesë prej tyre janë tipare personaliteti, dhe tiparet e personalitetit zakonisht janë mjaft të qëndrueshme”.
Studimi tregoi se njerëzit “cool” dhe ata të “mirë” nuk janë të njëjtë, por mund t’i ndajnë disa cilësi të përbashkëta, tha bashkë-udhëheqësi i studimit, Caleb Warren, profesor i asociuar i marketingut në University of Arizona.
“Që dikush të shihet si ‘cool’, zakonisht duhet të jetë disi i pëlqyeshëm ose i admirueshëm, gjë që e bën të ngjashëm me një person të mirë”, tha Warren në një deklaratë për shtyp. “Megjithatë, njerëzit ‘cool’ shpesh kanë edhe cilësi të tjera që nuk konsiderohen domosdoshmërisht ‘të mira’ në kuptimin moral, siç janë hedonizmi dhe fuqia”.
Një kufizim i studimit ishte se në të u përfshinë vetëm njerëz që e kuptonin se çfarë do të thotë “cool”. Pezzuti tha se do të ishte interesante – por e vështirë – të përcaktohej nëse gjetjet do të ishin të ngjashme edhe në kultura më tradicionale apo në komunitete të largëta që mund të mos jenë shumë të njohura me këtë koncept.
“Nuk e dimë çfarë do të gjenim në kultura jashtëzakonisht tradicionale ose grupet që merren me bujqësi mbijetese”, tha Pezzuti.
“Një gjë që do ta propozonim është se në ato kultura, njerëzit ‘cool’ nuk luajnë një rol aq të rëndësishëm, sepse inovacioni – apo inovacioni kulturor – nuk ka aq shumë rëndësi në ato shoqëri”, shtoi ai. “Prandaj do të thosha se njerëzit ‘cool’ ndoshta ekzistojnë edhe në ato kultura, por roli i tyre nuk është aq i madh dhe ndoshta nuk admirohen aq shumë sa në kulturat e tjera”.
“Cool” mund të jetë temë e diskutueshme
Kur u pyet ta përmendë një figurë publike apo një personazh të famshëm që përfaqëson “cool”-in sipas këtij hulumtimi, Pezzuti menjëherë përmendi CEO-n e Tesla-s dhe SpaceX-it, Elon Musk.
“Ai është një figurë kontroverse, por dikush që më vjen menjëherë ndërmend është Elon Musk”, tha Pezzuti, duke shtuar se ai i përmbush të gjitha gjashtë tiparet e identifikuara në studim.
Musk është “pa dyshim i fuqishëm” dhe autonom, tha ai, dhe shfaqet si ekstrovert për shkak të pranisë së tij në platformat e mediave sociale dhe në media.
“Kam dëgjuar që është i turpshëm, ndoshta më i tërhequr sesa duket, por nga jashtë, ai duket shumë ekstrovert. Është argëtues. Merr pjesë në podcast-e dhe gjithmonë është para kamerave”, shpjegoi Pezzuti.
Disa nga sjelljet e Musk-it gjithashtu duken si hedoniste, tha ai. “Ai piu marihuanë në podcast-in më të ndjekur në botë, The Joe Rogan Experience”.
Pezzuti shtoi se idetë e Musk për kolonizimin e Marsit e tregojnë atë si të hapur dhe aventurier.
Studimi i ri është një nga studimet e rralla empirike që shqyrton saktësisht se çfarë e bën një person “cool”, tha Jonah Berger, profesor i asociuar i marketingut në Wharton School of Business të University of Pennsylvania.
“Ndërkohë që njerëzit kanë menduar dhe teoritizuar prej kohësh se çfarë e bën dikë ‘cool’, nuk ka pasur shumë kërkime empirike për këtë temë, prandaj është mjaft pozitive të shohësh punë që e eksploron këtë fushë”, shkroi Berger në një email (ai nuk ishte i përfshirë në studim).
“Megjithëse ‘cool’-i mund të duket si diçka me të cilën lind, padyshim që ka hapa që njerëzit mund t’i ndërmarrin për të shkuar drejt asaj ane”, tha ai. “Duke pasur parasysh se sa shumë njerëz duan të jenë ‘cool’ dhe sa para shpenzohen për këtë qëllim, duket se ia vlen të studiohet”.
Kërkimet e ardhshme në këtë fushë mund ta vlerësojnë “cool”-in së bashku me të qenit i mirë apo i keq, në vend që ta studiojnë në mënyrë të izoluar, tha Jon Freeman, profesor i asociuar i psikologjisë në Columbia University.
“Në jetën reale, ‘cool’-i mund të jetë një cilësi pozitive, por gjithashtu mund të ketë kuptim negativ në disa kontekste shoqërore. Mund të jetë e dobishme që kërkimet e ardhshme t’i shqyrtojnë dallimet midis ‘cool’-it të mirë dhe ‘cool’-it të keq, dhe qasja e këtij studimi ofron një bazë të shkëlqyer për këtë”, shkroi Freeman në një email (ai gjithashtu nuk ishte i përfshirë në studim).
“Nga një këndvështrim shkencor, ‘cool’-i duket më shumë si produkt i interpretimit dhe ndërtimit shoqëror sesa i gjeneve, megjithëse temperamenti i nivelit të ulët i ndikuar nga gjenet mund ta ushqejë ndërtimin e vazhdueshëm të personalitetit”, tha ai.
“‘Cool’ është thellësisht i ngulitur në fjalorin tonë shoqëror sepse shërben si një formë e shkurtër për përfundime komplekse. Ai përmbledh sinjale të statusit, përkatësisë dhe identitetit në mënyra të menjëhershme por të thella stereotipike. Nga një këndvështrim shkencor, studimi i ‘cool’-it është i rëndësishëm pikërisht sepse zbulon se si përfundimet e shpejta dhe skematike mbi tiparet ndikojnë në sjellje dhe në dinamikat shoqërore – veçanërisht në epokën e mediave sociale dhe kulturës së influencuesve”.
