Të gjithë mbajmë mend diçka nga fëmijëria jonë. Disa kujtime na japin forcë. Të tjera na shterojnë pa e kuptuar. Për ata që janë rritur me një prind narcisist, gjurma nuk është gjithmonë e dukshme, por është e pranishme dhe vendimtare.
Psikologët që specializohen në çrregullimin narcisist të personalitetit shpjegojnë se cilat janë shenjat më të zakonshme dhe si mund t’i dalloni ato tek vetja.
“Ata nuk mund të thonë, ‘Edhe unë kam nevoja’ ose ‘kjo nuk është mirë për mua’. Askush nuk ua ka mësuar ndonjëherë këtë”, thotë Wendy Behary, një terapiste dhe drejtoreshë e Qendrës së Terapisë Kognitive të New Jersey-t, për Huffington Post. Së bashku me Dr. Craig Malkin, një psikolog i specializuar në dinamikën e marrëdhënieve me tipare narcisiste, ata deshifrojnë shenjat më të zakonshme që tregojnë se një fëmijë është rritur me një prind që kishte tendenca të rënda narcisiste toksike.
- Nuk mund të thuash “jo” ose të kërkosh atë që të nevojitet.
E ke të vështirë të shprehësh pakënaqësi, të vendosësh kufij ose të kërkosh hapësirë. Shpesh e gjen veten duke thënë “po” për gjëra që nuk dëshiron për të shmangur konfliktin, fajin ose thjesht sepse kështu të kanë mësuar. Siç shpjegon Behary, fëmijët e narcisistëve shpesh rriten duke besuar se nevojat e tyre janë më pak të rëndësishme. Sikur të mos i përkisnin kurrë atje.
- Je bërë një person që i pëlqen të tjerët, me koston e shëndetit tënd mendor.
Përpjekja e vazhdueshme për t’i kënaqur të tjerët, për të qenë “i mirë” dhe i pranueshëm, mund të ketë rrënjë në fëmijërinë tënde. Malkin argumenton se fëmijët e narcisistëve shpesh mësojnë se shprehja e nevojave ose ndjenjave të tyre themelore i bën ata të duken “egoistë” ose “mosmirënjohës”. Ndërsa rriten, ata interpretojnë çdo kujdes për veten si një kërcënim, dhe kështu mësojnë ta shmangin atë.
A ka prindër të përsosur? Çmimi që paguajnë ata që këmbëngulin ta besojnë këtë është i rëndë.
- Je tepër konkurrues—madje edhe me të dashurit e tu.
Një mjedis narcisist nxit krahasimin dhe nevojën për vlerësim. Malkin shpjegon se prindërit me tendenca narcisiste shpesh i pozicionojnë fëmijët e tyre si “zgjerime të vetes” dhe i inkurajojnë ata të shkëlqejnë, jo për të qenë të lumtur me ta, por për t’u ndjerë mirë vetë. Kjo krijon një lloj “lufte” të heshtur midis vëllezërve e motrave, të cilët luftojnë për pranim dhe dashuri.
- Ti ishe ai që qetësonte shpirtrat, jo prindërit e tu.
Shumë të rritur që janë rritur me narcisistë e kujtojnë veten si “arbitrin” në shtëpi. Siç komenton Behary, këta fëmijë mësojnë të menaxhojnë paqëndrueshmërinë emocionale të prindërve të tyre duke marrë rolin e një të rrituri. Në vend që të mbrojnë veten, ata detyrohen të bëhen vetë mbrojtës. Kostoja? Ata sakrifikojnë nevojat e tyre spontane, fëminore.
- Jeton për vlerësim dhe nuk di kur të ndalosh së bëri përsosmëri, performancë, status.
Nëse je rritur me ndjenjën se vetëm të jesh më i miri ia vlen të të duan, atëherë ndoshta e ke përjetuar këtë presion të padukshëm. Malkin thekson se fëmijët e prindërve narcisistë shpesh mësojnë se vlera e tyre varet vetëm nga performanca dhe imazhi i jashtëm. Zëri i tyre i brendshëm hesht dhe zëvendësohet nga nevoja për të provuar vazhdimisht se janë “të mjaftueshëm”.
- Nuk ke një ide të qartë se kush je—ndiheshe si një “zgjerim” i prindit tënd. Siç e përshkruan Behary, shumë fëmijë ndiejnë sikur po luanin një rol, jo thjesht të ekzistonin. Nëse prindërit të kanë shtyrë të ndjekësh karriera, studime ose role të caktuara që i shërbejnë dëshirave të tyre (jo të tuave), mund të mos kesh pasur kurrë mundësinë të formosh një identitet tëndin.
Si e thyeni këtë cikël?
Psikologët bien dakord se ndërgjegjësimi është hapi i parë. Sipas Malkin, pranimi i faktit që keni pasur nevoja të paplotësuara është thelbësor. Mund t’ju duhet të pranoni ndjenjat që i keni shmangur – trishtimin, frikën, vetminë – dhe t’i shprehni ato në mjedise të sigurta dhe mbështetëse.
Në disa raste, ndarja nga një prind abuziv emocionalisht ose fizikisht është e nevojshme. Siç thotë Malkin, tre shenjat më të rrezikshme janë abuzimi, mohimi dhe manipulimi psikopatik. “Abuzuesit janë 100 për qind përgjegjës për veprimet e tyre. Nëse nuk e pranojnë se ka një problem, nuk ka shpresë për ndryshim”, thekson ai. Nuk je ti fajtor për mënyrën se si je rritur. Por është detyra jote të shkruash pjesën tjetër. Me vetëdije, mbështetje dhe fuqinë për të ndryshuar rrëfimin.
